Cumhurbaşkanını Tabuta Kim Koydu?

 

İran siyasi, sosyal ve ekonomik krizin ortasında, Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin trajik bir helikopter kazasında hayatını kaybettiği haberiyle sarsıldı.

 

Cumhurbaşkanı Reisi, Hudaferin ve Giz Galasy hidroelektrik santrallerine ait iki yeni barajın açılış törenine katılmak üzereyken meydana gelen bu talihsiz olay, ülke genelinde büyük bir endişeye neden oldu. İran'ın kuzeyinde, Doğu Azerbaycan bölgesindeki Arsbaran ormanlarının yakınlarında, Uzi köyü civarında gerçekleşen jazanın ardından İran'ın Mehr haber ajansı Reisi'nin sağlık durumunun iyi olduğunu ve Tebriz'e hareket ettiğini duyursa da bu bilgi daha sonradan iptal edildi. Bu durum, İranlı yetkililerin, halk arasında endişe yaratmadan bu olayı nasıl ele alacaklarına dair çeşitli tahminlerin yapılmasına sebep oldu.

 

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve diğer yüksek rütbeli yetkililerin trajik helikopter kazasında hayatlarını kaybetmeleri, olayın bir kaza mı yoksa bir suikast mı olduğuna dair spekülasyonları beraberinde getirdi. Ali Hamaney'e olan yakınlığı ile bilinen Reisi, İran'ın iç politikasındaki mücadelelerde sıkça eleştirilen bir figürdü ve dış politikada ise barışçıl bir tutum sergiliyordu.

 

Ocak ayındaki ziyaret, Türkiye ile ilişkileri güçlendirmenin olumlu sonuçlarını sergiledi. İdam cezalarıyla tanınan ve İran muhalefeti tarafından korkulan Reisi'nin, Kasım Süleymani ile olan anlaşmazlıkları ön plana çıkmıştı. Süleymani'nin ölümü, Reisi için bir rahatlama olmuş olabilir. Reisi'ye yönelik suikast girişimi, yasadışı rejim karşıtı grupların eylemi olmaktan çok, rejim içindeki güç mücadelesinin bir göstergesi olarak değerlendiriliyor. İran istihbaratı ve ordusundaki bazı fraksiyonlar, suikastın arkasında olabilir; Süleymani'nin birlikleri de komutanlarının ölümü için intikam alma niyetinde olabilirler.

 

İran havacılık tarihi, 1979 İslam Devrimi'nden bu yana birçok trajik olaya tanıklık etmiştir. Bu süre zarfında, yaklaşık 2,000 İran vatandaşı çeşitli hava kazalarında hayatını kaybetmiş, bu da ulusal bir yasın yanı sıra ciddi güvenlik endişelerini de beraberinde getirmiştir. Uzun yıllardır devam eden yedek parça ambargosu, İran'ın havacılık altyapısını zayıflatmış ve uçak filosunun modernizasyonunu engellemiştir. Bu durum, İran'ın hava taşımacılığı güvenliğini ciddi şekilde tehlikeye atmıştır. En son yaşanan trajedi, Cumhurbaşkanı Reisi ve beraberindeki heyetin Tebriz'e yapacağı seyahat sırasında yaşanmıştır. ABD yapımı olan ve yılların aşınmasına maruz kalmış Bell 212 helikopteri ile gerçekleştirilen bu seyahat, ne yazık ki kaza ile sonuçlanmıştır. Bu olay, İran'ın havacılık sektöründeki zorlukları ve uluslararası ambargoların etkilerini bir kez daha gözler önüne sermiştir.

 

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin yönetimi altında, Amerika Birleşik Devletleri'nin çıkarları doğrultusunda hareket edilip edilmediği konusundaki şüpheler artmaktadır. Aynı zamanda, Türkiye'nin, İran ve İsrail arasında yaşanan ve bir çadır tiyatrosuna benzetilen karşılıklı bombalama eylemlerine bir tepki olarak değerlendirilmesi mümkün. Diğer yandan, Ayetullah Hamaney'in Amerika'ya karşı tutumunun ve açıklamalarının güncelliğini koruyup korumadığı ise hala belirsizliğini sürdürüyor.

 

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin trajik helikopter kazasında hayatını kaybetmesi, ülkeyi derin bir siyasi yeniden yapılanma sürecine itti. Reisi, yaptırımların hafifletilmesi karşılığında İran'ın nükleer programını sınırlama konusunda anlaşmaya varan İran nükleer anlaşmasının tutucu bir savunucusuydu. Siyaset bilimci ve oryantalist Elena Suponina'nın analizine göre, Reisi'nin siyasi profilinin göz önünde bulundurulmasıyla, İran İslam Cumhuriyeti'nin siyasi yönünde herhangi bir önemli değişiklik öngörülmüyor.

 

Muhammed Muhbir, İran Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı olarak, Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney'in onayıyla Cumhurbaşkanlığı görev ve yetkilerini devralacak. 2021 yılında bu göreve atanmış olan Muhbir, şu anda Cumhurbaşkanlığına vekaleten devam etmektedir. Ayrıca, aynı helikopter kazasında hayatını kaybeden Dışişleri Bakanı Hossein Amir Abdollahian'ın ardından, Dışişleri Bakanlığı'nın siyasi işlerden sorumlu yardımcısı Ali Baqeri, Bakanlar Kurulu tarafından Dışişleri Bakanı olarak atandı.

 

Ömür ÇELİKDÖNMEZ